آشنایی با خون به زبان ساده

خون چیست و چه خاصیتی در بدن دارد؟

یک انسان بالغ به طور متوسط بیش از ۵ لیتر خون در بدن خود دارد. خون موجود در رگ‌های شما، وظیفه انتقال اکسیژن و مواد مغذی به سلول‌های زنده و خارج کردن مواد زائد از آن‌ها را دارد؛ همچنین خون، سلول‌های ایمنی بدن را برای مقابله به محل عفونت منتقل کرده و دارای پلاکت‌هایی است که به وسیله آن‌ها می‌تواند با تشکیل مانع در نقاط آسیب دیدگی رگ‌ها، از خونریزی جلوگیری کند. 

خون بدن به وسیله سیستم گردش خون، با نیاز‌های بدن شما سازگاری پیدا می‌کند. هنگامی که در حال فعالیت‌های شدید و ورزش هستید، قلب شما عمل پمپاژ خون را سریع‌تر انجام می‌دهد تا خون بیشتر و از طریق آن، اکسیژن بیشتری به عضلات برسد.

هنگامی که عفونتی در بدن شما به وجود بیآید، خون بدن تعداد بیشتری از سلول‌های ایمنی را به محل عفونت منتقل کرده تا با تجمع خود بتوانند ساختارهای مهاجم را بیرون کرده و عفونت را از بین ببرند. 

تمامی موارد ذکر شده، خون را به یک مایع ارزشمند در بدن تبدیل می‌کنند. در آمریکا، سالانه سی میلیون واحد از اجزاء خون به بیمارانی که به آن‌ها نیاز دارند منتقل می‌شود. همچنین به علت ارزش بالای خون، به آن “طلای قرمز” نیز گفته می‌شود، زیرا سلول‌ها و پروتئین‌های موجود در آن می‌توانند به قیمتی بالاتر از طلا در وزن یکسان به فروش برسند.1

عملکرد خون

خون مهم‌ترین مایع درون بدن است که تمام فعالیت‌های حیاتی را تحت کنترل دارد. خون عملکرد‌‌های مختلفی در بدن بر عهده دارد. این عملکردها شامل موارد زیر است:
 

انتقال

خون وظیفه حمل و انتقال اکسیژن از ریه‌‌ها به سلول‌‌های بدن را بر عهده دارد و از سویی دیگر دی اکسید کربن را از سلول‌‌های بدن گرفته تا آن‌ها را به ریه‌ها برای خروج از بدن در بازدم هدایت کند. علاوه بر این، خون حامل مواد مغذی، هورمون‌‌ها و آنتی بادی‌های مختلف است و همچنین وظیفه دفع مواد زائد سلول‌ها را برعهده دارد.
 

تنظیم و حفظ شرایط بدن

خون به حفظ تعادل شرایط اسیدی و قلیایی بدن کمک می‌کند. همچنین در تنظیم دمای بدن نقش دارد. افزایش مقدار جریان خون در نزدیکی پوست به بدن کمک می‌کند تا گرما از دست بدهد.
 

مکانیسم ایمنی و حفاظتی

 گلبول‌‌های سفید موجود در خون به میکروب‌‌های مهاجم (باکتری‌‌ها) و سایر عوامل بیماری‌زا حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. از سویی دیگر پلاکت‌ها از خونریزی و از دست دادن بیش از حد خون پس از جراحت جلوگیری کرده و به این ترتیب از بدن محافظت می‌کنند.2

ساختار خون

خون در طول رگها حرکت می کند تا به هر سیستم بدن برسد و وظایف حیاتی خود را انجام دهد.

خون شامل پلاسما، گلبول های قرمز ، سفید خون و پلاکت ها است.
 

پلاسما

 این تقریبا 55 درصد از مایع خون را در انسان تشکیل می دهد.

پلاسما 92 درصد آب است و محتوای هشت درصد باقیمانده عبارتند از:

دی اکسید کربن

گلوکز

هورمون

پروتئین

نمک های معدنی

چربی ها

ویتامین ها

45 درصد باقیمانده خون عمدتا شامل سلول های خونی قرمز و سفید و پلاکت ها است. هر یک از اینها نقشی حیاتی در حفظ موثر عملکرد خون دارند.

گلبول های قرمز خون یا گویچه های قرمز: آن ها شکلی دندانه دار دارند، دیسک مسطح اکسیژن را از ریه ها حمل می کنند. هموگلوبین پروتیینی است که اکسیژن را شامل می شود و اکسیژن را تا مقصد حفظ می کند. طول عمر آر بی سی، 4 ماه است و بدن به طور مرتب جایگزین آن ها می شود. به طور شگفت انگیز بدن ما هر ثانیه حدود 2 میلیون سلول خون تولید می کند.

تعداد پیش بینی شده گلبول های قرمز در یک قطره یا میکرو لیتر خون 4.5 تا 6.2 میلیون نفر در مردان و 4.0 تا 5.2 میلیون نفر در زنان است.
 

گلبول های سفید خون

یا لکوسیتها خون کم تر از 1 درصد از محتوای خون را تشکیل می دهند و دفاع حیاتی در برابر بیماری و عفونت را شکل می دهند. محدوده نرمال تعداد گلبول های سفید خون در خون، بین 3700 تا 10،500 است. سطوح بالاتر و پایین تر سلول های خونی سفید می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
 

پلاکت های خونی یا ترومبوسیت ها

این ها با لخته شدن پروتئین واکنش می دهند تا از خونریزی جلوگیری کنند. باید بین 150000 و 400000 پلاکت به ازای هر میکرو لیترخون وجود داشته باشد.
 

گلبول های قرمز

گلبول های سفید خون و پلاکت ها در مغز استخوان قبل از ورود به جریان خون تولید می شوند. پلاسما اغلب آبکی است که توسط روده ها جذب می شود و ترکیبی از این ها تمام بدن را توسط قلب و توسط رگ های خونی هدایت می کنند.3

انواع گروه‌های خون

در تاریخ پزشکی اولیه تصور می‌شد که انتقال خون از یک شخص به فرد دیگر غیرممکن است. دلیل این امر این بود که وقتی این اقدام انجام شد، بیشتر افراد مورد آزمون از بین رفتند.

با این حال، دانشمندان با گذشت زمان، وجود «گروه خونی» (Blood Types) را کشف کردند. چندین پروتئین اساسی سطح سلول‌های خونی ما را می‌پوشاند و به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا بین سلول‌های خونی خودی و خارجی تمایز قایل شوند. این پروتئین‌ها در گروه‌های خونی مختلف متفاوت هستند.

تلاش برای انتقال خون از نوع گروه خونی ناسازگار به فرد می‌تواند باعث ایجاد لخته در خون دریافت کننده شود که همین لخته شدن ممکن است کشنده باشد. خوشبختانه، امروزه پزشکان آزمایش‌های سریعی را برای تعیین نوع گروه خون بیماران انجام می‌دهند و کیسه‌های خون را برای انتقال خون به ترتیب طبقه‌بندی می‌کنند تا بیماران از دریافت یک گروه خونی سازگار اطمینان یابند.

سه نشانگر پروتئینی گروه خونی رایج که تاکنون شناخته شده‌اند، پروتئین‌های A، B و Rh نامیده می‌شوند.

پروتئین‌های A یا B می‌توانند منجر به ایجاد گروه خونی A ،B ،AB یا O شود. زمانی که هیچ گونه پروتئینی از جمله A یا B بر سطح سلول‌های خونی فرد وجود نداشته باشد، گروه خونی او O در نظر گرفته می‌شود.

هر یک از این گروه‌های خونی همچنین می‌تواند از جهت داشتن پروتئین Rh مثبت یا منفی باشد و این پروتئین منجر به تفکیک گروه‌های خونی به شکل AB + یا AB – می‌شود.

گروه خونی O منفی به عنوان «دهنده جهانی» شناخته می‌شود. از آنجا که این گروه خونی، پروتئین A یا B ندارد و برای پروتئین Rh، منفی است، افراد از هر گروه خونی می‌توانند خون O منفی دریافت کنند، بدون اینکه پاسخ ایمنی نامطلوبی به پروتئین‌های خارجی آن داشته باشند.

متأسفانه، افراد با گروه خونی O منفی نیز کمترین دامنه انتخاب اهدا کننده احتمالی را برای خود دارند. این افراد با Rh منفی نمی‌توانند خون‌هایی با پروتئین‌های B ،A یا Rh را دریافت کنند. آن‌ها فقط می‌توانند از دیگر افراد با گروه خونی O منفی، خون دریافت کنند.

گروه خونی AB مثبت به عنوان گروه خونی «گیرنده جهانی» شناخته می‌شود. افراد دارای این گروه خونی می‌توانند از تمام گروه‌های خونی، خون دریافت کنند، بدون این که واکنش ایمنی در بدن آن‌ها ایجاد شود.4

اختلالات رایج در خون

اختلالات و بیماری های خون می تواند خطرناک باشد. آن ها می توانند به سرعت در جریان خون اطراف بدن پخش شوند و وظایف بسیاری را به کمک خون خراب کنند.

شایع ترین بیماری های خونی عبارتند از:
 

کم خونی

 این کمبود گلبول های قرمز یا هموگلوبین موجود در خون است. در نتیجه، سلول ها اکسیژن را به طور موثر انتقال نمی دهند و علائم می تواند شامل خستگی و پوست رنگ پریده باشند.


 

لخته های خونی

اینها می توانند برای فرآیند التیام زخم ها و جراحات حیاتی باشند. با این حال، برخی لخته های خونی داخل یک رگ خونی ایجاد می شوند و انسداد را ایجاد می کنند. آن ها هم چنین می توانند از قلب به شش ها بروند و از قلب به ریه ها حرکت کنند و منجر به انسداد ریوی شوند. انسداد می تواند مهلک باشد.
 

سرطان های خونی

لوسمی ،میلوما ،لنفوم و انواع سرطان خون هستند. سلول های خونی بدون در نظر گرفتن در نقطه نورمال در چرخه زندگی یک سلول، بی اختیار تقسیم می شوند.

اگر علائم اختلال در خون مورد ظن باشند، بیمار باید با پزشک ملاقات کند. این احتمال وجود دارد که آن ها به متخصص بیماری های خونی که به آن ها هماتولو ژیست مشهور است ارجاع داده شوند.1

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.parsgene.com
3.www.namnak.com
4.www.faradars.org